Darwin 200

Nature dergisi bu haftaki sayısını Darwin'in 200. doğumyılına (2009 senesi; aynı zamanda Türlerin Kökeni kitabının yayınlanmasının 150. yıldönümü) adamış. Bu vesileyle bir de özel sayfa açmışlar web sitelerinde -- bakmaya değer. Yazılar ingilizce ve bazıları abonelik gerektiriyor, ama gerektirmeyenleri de var. Örneğin yakın zamanda tekrar alevlenmiş olan grup seçilimi tartışmasındaki gelişmeleri özetleyen şu yazı okumaya değer. Gözün evrimiyle ilgili görsel açıdan çekici bir sunum da dikkat çekici parçalar arasında.

Başka bir ilginç içerik de evrim konusuna ilgili bilim adamlarının ve başka şahsiyetlerin bu sembolik yıldan neler beklediklerini söyledikleri parça (bunun için abonelik gerekiyor maalesef). İfade edilen fikirlerden bazıları sürpriz değil, ama ilginç olanları da var. Bunlardan birisi psikiyatrist Randolph Nesse'nin yazısı: modern tıp eğitiminin evrim teorisiyle daha entegre olması gerektiği konusunda. Gerçekten de gelişmiş ülkelerde bile doktorlar çoğunlukla minimal bir evrim eğitimi alıyorlar. Evrimsel biyolojinin tıp bilimine katkısı büyük, hem tedaviler hem de metodoloji açısından (örneğin buraya bakabilirsiniz), ancak çoğu doktor evrim teorisini yeteri kadar öğrenmeden mezun oluyorlar.

Başka bir ilginç katkı, Mısır'ın en önemli aydınlarından birisi İsmail Serageldin'den geliyor: kendisi, Darwin'in evrim teorisinin insanoğluna kendisini yeniden tanımlaması için en büyük araçlardan birini verdiğini söyledikten sonra, ortaçağda İslam Dünya'sındaki açık düşünsel ortamı ve "kanıtlara dayalı bilimin" takdir edilmesi durumuun yeniden yakalanması gerektiğini söylüyor. Sonuna kadar katılınılacak bir görüş. Ortaçağ İslam biliminin doğal seçilimi Darwin'den yüzlerce sene önce keşfetmeye çok yaklaşmış olması gerçeğinin karşısında bugün Müslümanların evrimden bihaber olmaları ve yanlış bilgiler ve safsatalarla karanlıkta bırakılmaları büyük bir rezalet.

Ne yazık ki Serageldin'in yazısı kadar candan onaylayamayacağım bir katkı da bizim muhafazakar blogcu Mustafa Akyol'dan geliyor. Akyol'un temennisi Darwinizm'in "ideolojiden arındırılması". Bundan kastı, Richard Dawkins gibi düşünürlerin evrim teorisini kullanalarak kendi inançlarını (özellikle ateizm) kabul ettirmeye çalışmayı bırakmaları. Prensip olarak bu temenniye katılsam bile bir kaç sorun görüyorum. Birinci ve en önemli sorun burada ima edilen suçlama: evrim teorisinin ideolojik olarak motive edilen bir teori olduğu. Dawkins ve Daniel Dennett gibi insanların din konusunda güçlü inançları olabilir, evrim teorisi de argümanlarında yer alıyor olabilir. Ama bu teorinin kendisinin ideolojik olduğu anlamına gelmez -- sadece Dawkins ve Dennett'in ideolojik kişiler olduğunu gösterir. Evrim bilimine şimdiye kadar Dawkins'e (ve onun temsil ettiği pozisyona) katılan, katılmayan, kızan veya takdir eden onbinlerce kişi katkıda bulunmuş, bulunmaya da devam ediyor. Bu insanları buluşturan bir ideoloji değil, herkesin görebildiği, dökümente edilebilen, elle tutulabilen kanıtlar ve bu kanıtlar ile test edilebilen hipotezler. Evrimcilerin herbirinin ideolojisi olduğu doğrudur, ama bir bilgi bütünü olarak evrim biliminin ideolojisi olduğunu ima etmek büyük haksızlık.

İkinci problem de Mustafa Akyol'un üç paragraflık yazısında bile kendiyle taban tabana çelişmeyi başarması. Zira Akyol, Dawkins'in evrimi kullanarak ateizmi savunmaktan vazgeçmesini talep ettikten hemen sonra Simon Conway Morris gibi evrimde "anlam" ya da "yaratılışın kanıtını" gören düşünürlerin fikirlerinin yayılmasını istiyor. Görünen o ki Akyol'a göre bilimde ideoloji kötü bir şey, kendi ideolojisi olmadığı sürece. Akyol'un bloglarında ve gazete yazılarında da sürdürdüğü bu tutumu (Akyol'un "bilimsel" olduğunu iddia ettiği akıllı tasarım hakeretinin ideolojik motivasyonunu savunduğu şu yazı iyi bir örnek) çok samimiyetsiz buluyorum. Dahası Akyol, özgürlük, bilimsellik ve tolerans gibi değerleri belli kesimlere karşı çok da haklı olarak savunurken bu değerlere kendi ideolojisine daha yakın olduğu ortada olan Adnan Oktar gibi kişilerden gelen saldırılara karşı genel bir sessizlik içinde. Oktar'ın kitaplarındaki sahte fotoğraflar, yanlış bilgilendirmeler ve organizasyonunun interneti yasaklara boğma çabaları hakkında Akyol'dan daha pek bir şey duymadık.

Mustafa Akyol bir yana, siz Darwin 200'e bir göz atın -- bu sene çok hareketli geçeceğe benzer.