12 Şubat 2009 Perşembe

Darwin, Newton, Leibnitz

Muspetilimlerde Darwin yili yazilarini okumak guzel oluyor. Bu yazdigimi Erol'un son yazisina yorum olarak yazacaktim, ama "Origin of Species"den alintilar yapacagim, en iyisi ayri bir post yaratmak olacak. Bu arada, ben de cok yakinda, Darwin'in mercan resifleri hakkindaki teorilerini anlatan bir yazi kaleme alacagim (hem de kirk kisim tekmili birden). Zira daha gecen hafta ogrendim ki Darwin'in bu konu ile ilgili bir kitabi varmis ve harika seyler soyluyor bu kitapta (Structure and Distribution of Coral Reefs, 1889). Zaten Darwin'in dinle bir problemi olmadigi (yani dini yanlislamak/dogrulama cabasi yok) bu diger alanlardaki (evrim disindaki) calismalarindan/yazilarindan da anlasilabiliyor. Adamin derdi dogayi anlamak ve ilgi alani sadece turlerin kokeni ile sinirli degil. Zaten tek ilgi alani olsaydi bugun onu konusuyor olmazdik.

Bu din konusuyla ilgili olarak, Darwin "Origin of Species"de konuya girme ihtiyacini hissediyor - hem de meshur Leibniz-Newton cekismesini ornek vererek. Soyle diyor Darwin baba (Conclusion, 637-638):

"...It is no valid objection that science as yet throws no light on the far higher problem of the essence or origin of life. Who can explain what is the essence of the attraction of gravity? No one now objects to following out the results consequent on this unknown element of attraction; notwithstanding that Leibnitz formerly accused Newton of introducing "occult qualities and miracles into philosophy."
I see no reason why the views given in this volume should shock the religious feelings of anyone. It is satisfactory, as showing how transient such impressions are, to remember that the greatest discovery ever made by man, namely, the law of the attraction of gravity, was also attacked by Leibnitz "as subversive of natural, and inferentially of revelaed, religion."

Kitabin son satirlarinda yine Newton'un teorisine atif var:
".. There is grandeur in this view of life, with its several powers, having been originally breathed by the Creator into a few forms or into one; and that, whilst this planet has gone cycling on according to the fixed law of gravity, from so simple a beginning endless forms most beautiful and most wonderful have been, and are being evolved"

Darwin, israrla kendi teorisinin, tipki yercekimi teorisi gibi, fundamental bir prosesi aciklamakta oldugunu, onun kadar "gercek" oldugunu ve gunun birinde tamamiyle yerlesecegini soyluyor... Ne kadar da hakli cikmis! Leibniz'in "occult qualities and miracles" dedigi sey ise modern bilimsel teorilerde bulunan, Imre Lakatos'un pek guzel tarif ettigi "metaphysical hardcore of theories" denilen sey olmali. Leibniz'in elestirisi bu bakima bir bilim felsefesi elestirisi gibi gorunuyor, ote yandan Newton hicbir zaman Darwin'in ugradigi kulturel saldiriya ugramadi saniyorum. Halbuki Darwin din/yaratici konusunda kendi pozisyonunu ozellikle baseserinin sonuc kisminda cok net ortaya koymus.

Bu Darwin-Newton baglantisini bilim felsefesi boyutunda inceleyen bildiginiz calismalar varsa lutfen bendenizi haberdar ediniz, ogrenelim... Sanki Darwin Newton'u kiskaniyor gibi hafiften...

Herkese mutlu bir Darwin yili diliyorun

Mustafa

3 yorum:

  1. Çok güzel bir noktaya parmak basmışsın Mustafa: demek ki "Physics envy" biyologlar arasında yeni bir olgu değilmiş. :)

    YanıtlaSil
  2. Selam,

    "Halbuki Darwin din/yaratici konusunda kendi pozisyonunu ozellikle baseserinin sonuc kisminda cok net ortaya koymus."

    O pozisyon biraz aldatıcı olabilir zira kitabın kapanış cümlesindeki "by the creator" ibaresi aslında ilk baskıda bulunmuyor, takip eden baskılarda (muhtemelen tepkiler üzerine) eklenmiş..

    Darwin, dediğiniz gibi, din konusunda etliye sütlüyü karışmayan bi insanmış, dolayısıyla çok tartışma konusu yapmamış bunu.. Kendisini de agnostik olarak tanımlıyormuş, ama geleneksel Hiristiyan tanrısına inanmadığını düşündürecek bir sürü alıntı var elimizde. Mesela:

    "I can indeed hardly see how anyone ought to wish Christianity to be true; for if so the plain language of the text seems to show that the men who do not believe, and this would include my Father, Brother, and almost all my best friends, will be everlastingly punished. And this is a damnable doctrine."

    Yaşadığı dönemin koşullarını düşünürsek (din eleştirisi bağlamında) ve uysal kimliğini de denkleme katarsak Darwin'in modern bağlamda ateist olarak tanımlanan çizgide olduğunu düşünmek çok abartılı olmaz bence..

    YanıtlaSil
  3. Zaten Darwin'in din ile ilgili goruslerini sadece kitabinda "Creator" lafinin gecmesine baglamak dogru olmazdi, ben de o noktaya takilmadim. Nodrylight in da cok guzel dedigi gibi Darwin muhtemelen inancsizdi - ama teorisinin dinle celismedigini de belirtme ihtiyacini duymus sonuc bolumunde - benim "pozisyon" diye nitelendirdigim budur. Yoksa Newton gibi dini butun biri olmadigi ortada. Belki yasami suresince birtakim tepkiler almaya baslamisti dincilerden, hayatini pek bilmiyorim Darwin'in. Muhtemelen bu (potansiyel) tepkiler uzerine onlara Newton'u hatirlatma ihtiyacini hissediyor, hem de kendini tekrarlamis olmak pahasina.

    Tabi NEwton zamaninda tepkiler aldi mi yobazlardan, almistir herhalde. Arastirmak lazim, iki alintiyla iskembeden sallamis olmayayim...

    YanıtlaSil