13 Ekim 2008 Pazartesi

Kaos- James Gleick


Bizim bolumde bazen odalarina cekiduzen vermek isteyen profesorler artik raflarinda yer vermek istemedikleri kitaplari, yayinlari kutuphanede masalarin uzerine birakiyorlar. Birkac ay once bu yolla elime bir kitap gecti ve okumaya basladim: James Gleick - Kaos...

Kaos teorileri ciddi bicimde ortaya atilip ilgi toplamaya baslayali yaklasik 25-30 yil oluyor ve hem doga bilimleri hem de sosyal/ekonomik bilimlerde uygulamalarina rastlaniyor. Gunumuzde Kaos arastirmalarinin geldigi yeri bilmiyorum, ama bu arastirma alaninin dogusunu James Gleick 1987'de yayimlanan "Kaos" kitabinda cok basarili bir bicimde sunmakta. Gleick kitabini daha cok unlu Kaos arastirmacilarinin hayatlarindan kesitler uzerinden anlatiyor, yani bir yandan bilimi ogrenirken diger yandan da Feigenbaum, Lorenz, Mandelbrot ile ve daha bircok arastirmaci ile tanisiyoruz. Kitabin seviyesi ozellikle bu alanin uzmani olmayan ama bilim ile bir sekilde hasir nesir olan okuyuculara uygun.

Bunlarin yaninda, "Kaos" ozellikle bu teorinin uygulamada ne derecede basarili oldugu sorusunu cevapsiz birakiyor, zaten bir kitapta anlatilabilecek birsey degildir sanirim. Kitabin benim sevdigim yani aslinda her satirinda hakim olan ruh hali: yani baslangictaki Kaos arastirmacilarinin ne kadar buyuk bir heyecan duydugu. Hemen hemen hepsi kendi alanlarinin klasik konulariyla calisirken (superiletkenlik, parcacik fizigi, meteoroloji, vs...) dogadaki karmasiklik uzerine kafa yormaya basliyorlar. Daha dogrusu yeni seyler calismak, bir bakima haritasi olmayan topraklarda yol almak istedikleri icin bu yolu seciyorlar. Ve kisisel olarak hepsinin kendi eski alanlarinda kalsalardi duyamiyacaklari bir heyecan duydugunu ve tatmin oldugunu ogreniyoruz. Sonucta temelleri saglam bir arastirma programi kuruyorlar ve onlarin cizdigi yoldan ozellikle karmasik sistemlerin lineer olmayan dinamigi uzerine pekcok sey ogreniliyor...

Simdi, benim merak ettigim nokta, bu profesor boyle bir kitabi neden artik kitapliginda istemez? Birinci olasilik, bu kaos teorileri gecerliligini kaybetmis ve profesorumuz de bu isleri cok yakindan takip ettiginden ve bilim tarihine de ilgisi olmadigindan kitabi elden cikarmak istemistir. Diger olasilik profesorumuz "ben okudum baskalari da nasiplensin ogrensin" diyerek kitaba benim gibi bir tipin atlayacagini ongormustur. Aklima gelen son olasilik da profesorumuze artik bu islerin bos geldigi ve emekliliginin yaklastigidir... Netice itibariyle tesadufen de olsa elime gecen bu kitabi herkese tavsiye ederim.

1 yorum:

  1. Tey tey tey...

    Eline saglik Mustafa. Ben bu kitabi ortaokuldayken okumustum. (Tubitak Tubitak'ken). Tam da "ben fizikci olacagim ulen!" triplerine girmekteyken. Hakkatten super bir kitap.

    Kaos arastirmalarinin simdiki haline gelince -- sanirim artik "mainstream" oldular. Ekoloji'de 1970'lerde Bob May (simdi artik Lord May) cok karmasik ve rastgele gozuken populasyon dinamiklerini olabildigine basit tekrarlama denklemlerinden (recurrence relation) elde edince oldukca unlu olmustu. Simdi teorik ekoloji derslerinin standart konularindan birisi. Daha genel olarak gayrilineer dinamik ekolojide bayagi iyi yer etmis bir konu. Ama sanirim kaos konusunda aktif arastirma o kadar yogun olmayabilir -- zira analizleri zor, ve gercekci olarak rastlantisal dinamiklerden ayirt etmek pek mumkun degil.

    YanıtlaSil